Xoay quanh các chủ đề liên quan đến kỹ năng, học tập, giúp các bạn trẻ
đặc biệt là sinh viên tiếp cận nhiều cơ hội để phát triển bản thân tốt nhất
Tháng 1
20
Thứ bảy
Thơ và sự kháng cự thực tại:Từ góc nhìn của kẻ bất trị J.Brodsky
Số 13 ngõ 19 Đặng Dung, Hà Nội.

Trong nền văn học hiện đại Nga nói riêng và thế giới nói chung, Brodsky được xem là một trong những hiện tượng thi ca phức tạp bậc nhất. Thuộc nhóm những cây bút “phi chính thống” với Tsvetaeva, Pasternak, Bunin, Nabokov..., tài năng Brodsky đã sớm được phát lộ từ khi còn là một thanh niên 22 tuổi qua trường ca nổi tiếng “Đồi” - cho thấy những nỗ lực luận giải lạ lùng về sự “chết”. Đọc Brodsky, ta bắt gặp những khoảnh khắc con người thành thực hướng vào bản thể nội giới để đối diện với những chất vấn muôn thuở về ý nghĩa của tồn tại cá nhân trước hư vô như một kết cục tất yếu. Ảnh hưởng sâu đậm từ thi ca Anglo-saxon với các tên tuổi Yeats, Frost, Eliot, Auden và đặc biệt là Jon Donne – “cha đẻ” của thơ siêu hình học, kẻ vốn bị nấm mồ thế kỉ chôn vùi mà Brodsky đã dành riêng một “bi ca lớn” để “chiêu tuyết”; thơ ông luôn khắc khoải những ám ảnh về cái chết, sự quên lãng hay những bất trắc từ một linh hồn mặc cảm trước quán tính sáo nhàm đau thương khi thực tại – về bản chất – sẽ kiềm tỏa và nhấn chìm tất cả với xu hướng bất-khả-chiến-bại của nó. Mỗi thi phẩm Brodsky – bởi thế - là một quá trình tranh đấu, vật lộn không ngừng để nhận thức và truy vấn đến cùng những điều vốn bị vùi sâu trong cõi vô minh mà con người ít khi đủ dũng khí để thành thực đương đầu, đối mặt – dù chỉ ra về tay trắng. “Vì cuộc chiến này là vĩnh cửu”, nên “Don Quixote của thi ca Nga” không ngại ngần thừa nhận:
“Thì đã sao nào,
khi chúng tôi không chiến thắng,
Thì đã sao nào,
khi chúng tôi không thể trở về?…”
Cất lên tiếng nói của “kẻ bên lề”, truy vấn những câu hỏi siêu hình “viển vông” và bị “hất cẳng” khỏi quê hương như một tội đồ “vô tích sự” dưới chế độ chính quyền đương nhiệm, song J.Brodsky, ngay cả khi đã thành danh ở bờ bên kia đại dương, vẫn là một hồn thơ Nga “từ trong cốt tủy”. Không chỉ sáng tác bằng ngôn ngữ dân tộc; mà hơi thở truyền thống còn in đậm trong chính tâm thế lựa chọn hướng tới sự sống với tất cả mọi dạng thái tĩnh - động, khổ đau và hạnh phúc bất tận của nó. Cảm thức ấy tràn chảy khắp các thi phẩm mang tên Brodsky như một nỗ lực được “là mình” trong cuộc chiến chống lại hư vô thăm thẳm; mưu cầu từng khoảnh khắc hiện tồn trọn vẹn bằng toàn bộ thực tại tinh thần không che đậy, giấu diếm: “chỉ khóc và hát, chỉ biết sống”. (Mây bay qua) Bởi “sự sống” – với ông – luôn là một “món quà” (1st January, 1965), ngay cả trong vẻ bất toàn, nỗi buồn chán; những khát vọng không thành cũng trở nên lấp lánh, phát ra ánh sáng như màu đen huyền diệu của con ngựa giữa đêm tối – đến phút chót vẫn dại khờ chờ đợi “trong chúng ta một kị sĩ đứng lên” (Con ngựa đen). Cũng như nhiều thi phẩm khác của Brodsky, bài thơ kết thúc mà không cần tới kết cục của việc “đứng lên” đó; bởi bản thân khoảnh khắc con người dám sống và ngợi ca sự sống trong mọi khiếm khuyết, xô lệch cùng những cú “ngã ngựa” liên hoàn đã là một lý do xác đáng cho sự tồn tại, nảy nở của thi ca – văn chương.
Brodsky không thuyết giáo, không sống sượng và cũng chẳng “lên gân”; ông vừa khắc khoải vừa điềm tĩnh trong từng băn khoăn rất cá nhân của mình, từ đó chạm tới những suy tư nhân bản sâu sắc:
“Bởi có thể với ai chia sẻ cuộc đời
Thì cái chết ai cùng ta chia sẻ”
(Bi ca lớn gửi Jon Donne)
Các nghiên cứu nước ngoài thường tập trung đi sâu vào vị trí “exile” (tạm dịch: tha hương, đày ải) của Brodsky và xem ông như một hiện tượng quy tụ, “hòa giải” các truyền thống văn hóa từ Slav tới Anglo-saxon, Baroque hay thậm chí – tinh thần mĩ học Á Đông phảng phất. Tuy nhiên, khi đã lạc vào thế giới thi ca Brodsky, có lẽ không ai dễ dàng chấp nhận những cái nhìn hoàn kết về một kẻ vốn coi thi ca như “con ngựa đen” bất kham, luôn tiềm tàng khả năng phản kháng lại thứ thực tại vẫn lăm le đơn giản - hư vô hóa con người.
Buổi trò chuyện cuối năm 2017 (Âm lịch)/đầu năm 2018 (Dương lịch) của CLB Đọc sách SP mở ra với những thảo luận về J.Brodsky – hơn cả một nhà thơ, một “kẻ bất trị” thoát thai từ nền văn học Slav – xin gọi mời những tâm tình, trao đổi từ các bạn gần xa để cùng nhìn lại những gì đã qua, soạn sửa “lên ngựa” (và ngã)!


Bạn có biết?
- Mỗi tháng TopCV có hơn 1 triệu người dùng truy cập
- TopCV cũng phủ sóng tới hơn 300 trường ĐH tại Việt Nam
- Hotline: 078 381 2474 (Mr. Long)
- Email: hotro@topcv.vn